Familie

Jan Tegenkamp heeft zijn vrouw, kinderen en schoonkinderen uitgenodigd voor een skivakantie in Zwitserland. Zijn vrouw Els heeft kanker en is opgegeven; deze vakantie lijkt een goede gelegenheid om nog één keer met zijn allen als familie bij elkaar te zijn. Bibi is een vrouw die zich bezighoudt met chakra’s, horoscopen, yoga en drukpuntmassage. Haar man Von is een gemankeerde schrijver die ook een boekhandel heeft. Nico is accountant – een systeemmannetje noemt hij zichzelf. Zijn vrouw Sandra loopt over van bezorgdheid voor haar man en zoons Wessel en Arjan. Waar deze uiteenlopende mensen stiekem op hopen, misschien, is dat ze een mooie herinnering kunnen maken samen voor later, als Els dood is. Een mooie laatste vakantie waardoor ze in hun hoofd van het verleden een mooi verhaal kunnen maken, zonder de ellende die hun familieleven in werkelijkheid bepaalt. Nico heeft 25 jaar geleden zijn vader hand in hand zien zitten met de secretaresse Jenny en hij heeft dat aan zijn zus verteld. Nu heeft Bibi in haar hoofd gezet dat Jan dat moet opbiechten aan hun moeder, opdat hij rustig verder kan leven na haar dood. Nico voelt daar niks voor, Jan eigenlijk ook niet. Bibi’s “oprechtheidsmanie” is echter besmettelijk; teveel drank en spanningen zorgen ervoor dat iedereen ongeremd zijn lang gekoesterde wrok en ergernis uit. Els verwijt Nico dat hij het zielige kind uithangt en aandacht trekt, Jan heeft Els niet gelukkig kunnen maken, Bibi wil altijd de onderste steen boven, Sandra is Nico’s ideale verpleegster voor dag en nacht, Von is een alcoholist, Nico concludeert: “Wij houden niet van elkaar. […] ik bedoel… we zijn geen slechte mensen… we kunnen het wel. Maar alleen, niet met elkaar. Wij houden niet van elkaar. En dat is verschrikkelijk.” Iedereen groeit ernaar toe dat Els binnenkort zal sterven. Na een heftige confrontatie met Nico wil Els zonder jas naar buiten. Jan zegt: “Toch niet zo de kou in? Je vriest dood. Els, je vriest dood.” Els antwoordt: “Ja. En wat zijn jullie daar aan toe.” Die opmerking is des te pijnlijker omdat ze gelijk heeft. Dat wordt duidelijk als Els aan Jan vertelt dat de experimentele kuur die ze heeft gedaan, is aangeslagen en ze misschien nog wel tien jaar te leven heeft. Jan wordt woest, hij voelt zich verraden: “Jij weet dat je beter kan worden en je zit hier binnen Nico te treiteren en Von en… godverdomme! Rotwijf. [Zoiets heeft ie duidelijk nog nooit gezegd] Verschrikkelijk egoïstisch rotwijf. Mensen die doodgaan worden aardiger. Jij niet. Mensen die nog een kans krijgen worden ook aardiger. Maar jij niet. Jij blijft doorjennen en zuigen en treiteren en het bloed onder ieders nagels vandaan halen… Jezus Christus!” Els weet zelf nog helemaal niet of ze die tien jaar extra wel wil leven, maar als ze Jan hoort bellen met Jenny, neemt ze een besluit.

Personages:

Els Tegenkamp, moeder
Jan Tegenkamp, vader
Bibi Tegenkamp, dochter
Von, Bibi’s man
Nico Tegenkamp, zoon
Sandra, Nico’s vrouw

Structuur:

‘Familie’ begint en eindigt met een “familiefoto”. In de eerste scène wordt de foto gemaakt: vijf mensen in identieke skipakken staan in het halfduister bij elkaar. De pakken zijn zo verhullend dat we niet zien wie wie is. Het was de bedoeling dat ook Els op de foto zou staan, maar ze is niet op tijd bij de groep. Dit beeld is een voorbode van de toekomst die begint aan het einde van het stuk: een toekomst waarin Els niet meer fysiek aanwezig is, maar waar ze voor altijd haar stempel op heeft gedrukt in de persoonlijke geschiedenissen van de familieleden.

Thema:

Niet alleen het samenzijn van deze mensen , maar vooral de naderende dood van Els voedt de noodzaak om “open en eerlijk” alles uit te spreken tegen elkaar. Onder het mom dat dat goed is voor iedereen, onder het mom van bevrijding, laat men zich gaan. Alle regels van wellevendheid worden afgedaan. Voor Von en Nico is het inderdaad een opluchting om te zeggen wat ze al jaren denken en voelen, maar er wordt vooral veel kapotgemaakt. Of is met Els’ dood inderdaad de kanker uit de familie? Bibi voelt zich, zoals te verwachten, schuldig en Jan moet leren leven met zijn waarheid dat hij Els dood heeft gewild. Deze mensen houden van elkaar zonder het zelf te begrijpen, of haten elkaar omdat de ene nooit is wie de ander graag wil dat hij is. Ze kunnen niet met en niet zonder elkaar.