Ladders(s) zat

Historisch toneelspel in twee bedrijven door Marijke Karten, 3 dames, 4 heren + figuratie

Vader Taemsz en zijn zoon Willem, eerste en tweede generatie ledezetters waren rond 1600 in Jisp en wijde omgeving beroemd om hun kennis en kunde.

Zij ‘zettten’ gebroken ledematen en braken en herzetten oude, vergroeide breuken: een zeer pijnlijke behandeling, die onder ‘verdoving’ met veel brandewijn enigszins dragelijk werd gemaakt. Dronken, zat, werden ze enkele dagen na de ingreep op een ladder gebonden en in het zonlicht tegen de kerkmuur gezet. Ze hoopten na enkele weken oefenen, revalideren, genezen huiswaarts te kunnen keren. De kennis van het ledezetten was geheim en werd slechts doorgegeven van vader op zoon.

Willem Taemsz heeft echter alleen een dochter Marij: een vrouw mag dit vak niet uitoefenen. Zij moet dus zo snel mogelijk een man vinden en het leven schenken aan een zoon. Alleen zo blijft het geheim in de familie, anders zal het – voor veel geld – moeten worden verkocht. Grootvader Taemsz wil graag een graf in de kerk kopen. Vader Willem wil snel zijn kennis op een kleinkind overdragen. Als de Amsterdamse rijke, mank lopende, Cornelis Jacobszoon Ploegh interesse in hun vak – en in Marij – toont, zijn vader en zoon het al gauw eens. Alleen wil Marij niets van deze mankepoot weten! Hij koopt op een dag hun kennis = de Konst en vraagt tevens haar vader om haar hand. Ze is uiteraard woedend. Als ze te horen krijgt dat hij zich zonder brandewijnverdoving wil laten behandelen, om zelf te ondervinden hoe zo’n behandeling gaat, krijgt ze echt respect voor hem.

Het doel heiligt de middelen of… ‘Een Gebreck genezen om een houwelijck te vorderen’ zoals Jacob Cats in een gedicht over het ledezetten heeft geschreven. Drie generaties Ploegh hebben hun vak van ledezetter daarna nog een eeuwlang in Jisp uitgeoefend.